W tym tygodniu przedstawię Wam bliżej zapożyczenia z języka niemieckiego.
Język polski, jak wiele innych języków europejskich, jest pełen zapożyczeń, czyli wyrazów przejętych z innych języków i dostosowanych do zasad gramatycznych i fonetycznych polszczyzny. Wśród najważniejszych źródeł zapożyczeń w polszczyźnie znajduje się język niemiecki, który wywarł ogromny wpływ na nasz język, zwłaszcza w czasach, gdy Polska była silnie powiązana politycznie, gospodarczo i kulturowo z krajami niemieckojęzycznymi. Przyjrzyjmy się bliżej historii tych wpływów oraz najciekawszym zapożyczeniom, które przeniknęły do polskiego słownika.
Historia zapożyczeń niemieckich w języku polskim
Wpływ języka niemieckiego na polszczyznę sięga średniowiecza, kiedy to pierwsze niemieckie zapożyczenia trafiły do Polski wraz z przybyciem niemieckich osadników. Wielu Niemców przybywało wówczas na tereny dzisiejszej Polski, co wiązało się z dynamicznym rozwojem miast i rzemiosła. Zakładali oni m.in. miasta na prawie niemieckim jak Kraków czy Poznań, gdzie język niemiecki był językiem administracji i handlu. To właśnie w tym okresie język polski zaczął przyswajać niemieckie słownictwo związane z miejskim życiem, handlem oraz organizacją społeczną.
Kolejny duży wpływ niemieckich wyrazów miał miejsce w okresie zaborów, kiedy Polska znajdowała się pod panowaniem Prus i Austrii. Polacy, żyjący pod wpływem niemieckiej administracji, przejęli wiele wyrazów, zwłaszcza w dziedzinie prawa, wojskowości i techniki. W XX wieku, pomimo że Polska odzyskała niepodległość, wpływ języka niemieckiego utrzymywał się dzięki sąsiedztwu oraz migracjom.
Niemieckie zapożyczenia – wybrane przykłady
W polszczyźnie możemy wyróżnić kilka kategorii zapożyczeń niemieckich, które weszły do użytku codziennego i przetrwały do dziś.
Codzienne wyrażenia i przedmioty
Wiele słów związanych z życiem codziennym, narzędziami i sprzętami pochodzi z niemieckiego, ponieważ Niemcy byli znani z rozwiniętych technologii i rzemiosła. Przykłady to:
buda (z niem. Bude) – pierwotnie oznaczało stragan lub szopę, a dziś odnosi się m.in do psiej budy;
szlafrok (z niem. Schlafrock) – od słowa schlafen, czyli spać;
rynsztok (z niem. Rinnstein) – kanalizacja przydrożna, która stała się popularnym słowem w języku polskim w kontekście miast.
Wyrazy związane z pracą i rzemioslem
Wpływ niemieckiego widoczny jest w słownictwie rzemieślniczym, zwłaszcza że niemieccy rzemieślnicy zakładali warsztaty i cechy w Polsce. Przykłady:
majster (z niem. Meister) – mistrz rzemieślniczy;
fach (z niem. Fach) – specjalizacja zawodowa, ale i określenie na dziedzinę.
Wyrażenia prawnicze i administracyjne
W tej kategorii znajdziemy słowa związane z administracją i prawem, przejęte głównie w okresie zaborów. Oto kilka przykładów:
ajent (z niem. Agent) – przedstawiciel handlowy;
kancelaria (z niem. Kanzlei) – biuro urzednicze;
szacować (z niem. Schätzen) – oceniać wartość czegoś.
Terminologia wojskowa
W języku polskim, zwłaszcza w czasach zaborów, pojawiło się wiele niemieckich wyrazów związanych z wojskowością. Przykłady:
musztra (z niem. Muster) – ćwiczenia wojskowe;
sztab (z niem. Stab) – kierownictwo wojskowe.
Żargon miejski i slang
W polskim slangu, zwłaszcza młodzieżowym, też można zauważyć zapożyczenia z niemieckiego, które często przybierały formę kolokwialną:
knajpa (z niem. Kneipe) – bar lub tawerna;
szmal (z niem. Szmalz) – potocznie: pieniądze.
Czy zapożyczenia niemieckie są wciąż używane?
Pomimo rozwoju polszczyzny i wzrostu wpływu języka angielskiego, wiele zapożyczeń niemieckich nadal funkcjonuje i jest rozpoznawalnych dla większości Polaków. Przykłady, jak buda, majster czy szmal, przetrwały nie tylko w języku potocznym, ale również w literaturze i mediach. Oczywiście, w niektórych przypadkach dawne słowa niemieckie zostały wyparte przez bardziej współczesne określenia – jednak wiele z nich nadal ma swoje stałe miejsce w polskim słowniku.
Jezyk polski zawdzięcza językowi niemieckiemu dużą część swojego słownictwa w dziedzinach życia codziennego, rzemiosła, prawa i wojskowości. Te zapożyczenia są tylko dowodem długotrwałych związków kulturowych między Polską a krajami niemieckojęzycznymi, ale również częścią historii i rozwoju polszczyzny. Pozwalają lepiej zrozumieć, jak nasz język kształtował się na przestrzeni wieków i jakie wpływy miały na niego kontakty międzynarodowe.
Matka Polka Korektorka
Zrodło:
Comentários